Ani kroku w tył, za nami tylko śmierć – Aldona Hartwińska

Wojna to nie czas przemijania. Wojna to wyścig, by się nie spóźnić. Bo najgorsze w tym życiu to nie zdążyć. Nie zdążyć na spotkanie, nie zdążyć powiedzieć komuś „jestem z ciebie dumna”, nie zdążyć nagrać „głosówki”, nie zdążyć powiedzieć, że kogoś kochasz.

Jest wiele historii, które nie zostały jeszcze opowiedziane, a świat powinien je poznać. Jest wielu anonimowych bohaterów, o których nikt nie słyszał, a powinno się im stawiać pomniki. Czas oddać im głos. Śmierć towarzyszy autorce na każdym kroku podczas podróży przez Ukrainę. Jest w każdym rozbitym oknie, we wspomnieniach, w odłamkach na drodze, w powiewających ukraińskich flagach nad świeżo wykopanym grobami. Bohaterowie książki, jej przyjaciele, są z tą śmiercią od dawna. W pewnym sensie przyzwyczaili się do niej. Przywykli do myśli, że dziś to właśnie ich może zabraknąć. To nie tylko historie z frontu. To kalejdoskop zupełnie różnych osobowości, które od Wołynia po Donbas, wspólnie znalazły się w nowej i tragicznej rzeczywistości. To też Polacy, którzy porzucili wygodne życie w Polsce i wyjechali na wschód. Tam właśnie spotkamy, między innymi, Damiana Dudę czy Mateusza Lachowskiego.

Autorka, po dwóch latach pracy jako wolontariuszka w Ukrainie, poznała rzeczy, o których ludzie mogą w ogóle nie mieć pojęcia. Umie poruszać się po strefie działań wojennych, znając kody, szyfry, ścieżki, inne kanały komunikacji. Książka ta jest reportażem, ale też swoistym poradnikiem na wypadek godziny W.

Jeśli w Polsce doszłoby do inwazji, ona opowiada, jak przeżyć. Co robić, a czego robić nie wolno? Dlaczego w niektórych miejscach trzeba odpinać karty SIM? Czemu tryb samolotowy w telefonie jest konieczny na wojnie? Jak rozpoznać szpiega? Jak wygląda bomba i gdzie można się na nią natknąć. To wiedza nabyta w praktyce, dlatego też nie jest szeroko dostępna. A jest niezwykle ważna dla cywili w jakimkolwiek konflikcie zbrojnym.